Od nowego roku na mapie Polski pojawiło się 15 miejscowości, które uzyskały status miasta. Tym samym od 1 stycznia w naszym kraju jest 979 miast.  29 grudnia 2022 r., podczas uroczystości w KPRM, przedstawiciele gmin odebrali z rąk premiera Mateusza Morawieckiego oraz wiceministra spraw wewnętrznych i administracji Pawła Szefernakera akty nadania statusu miasta oraz symboliczne klucze.

Lista miast

Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów 1 stycznia 2023 r. status miasta otrzymały: 

• Miękinia – w gminie Miękinia, w powiecie średzkim, w województwie dolnośląskim;
• Jeżów – w gminie Jeżów, w powiecie brzezińskim, w województwie łódzkim;
• Dąbrowice – w gminie Dąbrowice, w powiecie kutnowskim, w województwie łódzkim;
• Rozprza – w gminie Rozprza, w powiecie piotrkowskim, w województwie łódzkim;
• Ujazd – w gminie Ujazd, w powiecie tomaszowskim, w województwie łódzkim;
• Książ Wielki – w gminie Książ Wielki, w powiecie miechowskim, w województwie małopolskim;
• Czarny Dunajec – w gminie Czarny Dunajec, w powiecie nowotarskim, w województwie małopolskim;
• Latowicz – w gminie Latowicz, w powiecie mińskim, w województwie mazowieckim;
• Bodzanów – w gminie Bodzanów, w powiecie płockim, w województwie mazowieckim;
• Jastrząb – w gminie Jastrząb, w powiecie szydłowieckim, w województwie mazowieckim;
• Jadów – w gminie Jadów, w powiecie wołomińskim, w województwie mazowieckim;
• Włodowice – w gminie Włodowice, w powiecie zawierciańskim, w województwie śląskim;
• Łopuszno – w gminie Łopuszno, w powiecie kieleckim, w województwie świętokrzyskim;
• Piekoszów – w gminie Piekoszów, w powiecie kieleckim, w województwie świętokrzyskim;
• Miasteczko Krajeńskie – w gminie Miasteczko Krajeńskie, w powiecie pilskim, w województwie wielkopolskim.

Nadanie statusu miasta to w większości przypadków przywrócenie praw miejskich odebranych m.in. w wyniku carskich represji po powstaniu styczniowym.

O nadaniu statusu miasta decyduje m.in. stopień urbanizacji danego terenu. Istotne są także cechy funkcjonalno-przestrzenne, które przesądzają o ich miejskim charakterze. Ponadto większość mieszkańców utrzymuje się z działalności pozarolniczej. Ważne jest również dobre skomunikowanie miasta, tj. bliskość linii kolejowej, dogodne połączenia drogowe.

Informacje o nowych miastach

Na terenie dolnośląskiej miejscowości Miękinia znajdują się budynki wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków, takie jak kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny, zbudowany pod koniec XV w. w stylu barokowym. Do zabytków należy także kaplica grobowa rodziny von Haugwitz z 1803 r., czy zespół pałacowo-parkowy pochodzący z XVII-XIX w.

Jeżów był w latach 1334-1870 miastem zakonu benedyktynów aż do czasu likwidacji zakonu przez Prusy. W miejscowości znajduje się szereg zabytków, z których najważniejszym jest zespół klasztorny benedyktynów z zabudowaniami z XVI-XX wieku oraz kościołem klasztornym pw. Św. Andrzeja, którego początki sięgają XII wieku.

Kolejnym nowym miastem są Dąbrowice, które także odzyskują prawa miejskie. W miejscowości znajdują się dwa place, jak np. Stary Rynek otoczony zabudową drewnianą z II połowie XIX wieku. Wyróżnia się także dobrze zachowany neorenesansowy ratusz miejski z I połowy XIX wieku.

Rozprza, która w 2015 r. obchodziła 950-lecie istnienia, jest kolejnym miastem, któremu w wyniku carskich represji w 1870 r. odebrano prawa miejskie. Do zabytków tej miejscowości można zaliczyć m.in. kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny z XVIII wieku. Na terenie gminy znajdują się również bunkry z II wojny światowej.

Ujazd był miastem w latach 1428-1870, a teraz odzyskuje prawa miejskie. W Ujeździe znajduje się pałac Ostrowskiego z 14-hektarowym parkiem z 1812 r. Jednym z zabytków nowo tworzonego miasta jest barokowy kościół pw. Św. Wojciecha.

Miejscowość Książ Wielki miała potwierdzone prawa miejskie przez Królową Jadwigę w 1385 r., ale prawdopodobnie przywilej lokacyjny był uzyskany już przed 1381 r. Wśród zabytków znajdują się m.in. kościół pw. Św. Wojciecha oraz kościół pw. Św. Ducha, oba z XIV w. Na terenie miejscowości znajduje się również Pałac „Mirów” wybudowany pod koniec XVI w.

W położonej na Podhalu miejscowości Czarny Dunajec żyje ponad 3700 mieszkańców. W 2016 r. miejscowości nadany został statut Obszaru Ochrony Uzdrowiskowej Czarny Dunajec. W miejscowości znajduje się Cmentarz Żydowski z XIX w. Na terenie miejscowości jest także polodowcowe torfowisko Baligówka, z którego jeszcze w połowie XX w. wydobywano torf na skalę przemysłową.

Położony na Mazowszu Latowicz również utracił w 1869 r. – na mocy carskiej decyzji – prawa miejskie, których potwierdzenie uzyskania pochodzi z 1423 r. Miejscowość posiada zabytkowy kościół pw. Świętego Walentego i Świętej Trójcy, wybudowany na początku XX w.

Bodzianów słynie z Jarmarku Norbertańskiego, odtworzonego w 2005 r. na wzór średniowiecznych jarmarków w Bodzanowie organizowanych od 1415 r. W centrum miejscowości znajduje się rynek, który wraz zabudową stanowi historyczny układ urbanistyczny objęty opieką konserwatora zabytków.

Trzecią miejscowością na Mazowszu, która zyska prawa miejskie jest Jastrząb. W historii posiadał już prawa miejskie i stracił je w czasie zaborów. W związku z tym Jastrząb obchodził w 2022 r. 600-lecie istnienia. Wśród zabytków Jastrzębia można wymienić kościół pw. Św. Jana Chrzciciela z początku XX w.

Około 40 kilometrów od Warszawy znajduje się Jadów będący miastem w latach 1823-1869. Charakterystycznym punktem Jadowa jest rynek (o wymiarach 220 na 140 metrów) będący jednym z największych w okolicy, Muzeum Rodu Jadów, a także murowany kościół Sanktuarium Świętego Krzyża z lat 1882-1886.

Centrum Włodowic stanowi zrewitalizowany w ostatnich latach rynek z wmurowaną płytą herbową, który jest głównym placem w gminie. Atrakcją turystyczną tego miejsca są ruiny pałacu wybudowanego w latach 1669–1681. W przeszłości Włodowice miały prawa miejskie, lecz utraciły je w 1870 r.

W Łopusznie znajduje się Gminny Ośrodek Sportowo-Wypoczynkowy z boiskiem do piłki nożnej, kortem tenisowym i sceną koncertową. Ciekawym miejscem o tradycji historycznej jest „Wzgórze Trzech Krzyży”, gdzie znajdują się trzy krzyże z zamieszczoną na nich tablicą pamiątkową poświęconą rozstrzelanym tu w czasie II wojny światowej mieszkańcom gminy.

W Piekoszowie ważnym aspektem jest bliskość do Kielc, z czym wiąże się skoncentrowanie zabudowy przy drogach krajowych. W miejscowości praktycznie zanikła działalność rolnicza, mieszkańcy znajdują zatrudnienie w Piekoszowie oraz niedaleko położonych Kielcach.

W Wielkopolsce miastem zostanie Miasteczko Krajeńskie w powiecie pilskim. Tam centrum stanowi Plac Wolności z zabudową tworzącą ciągi historycznej architektury. Dominantę architektoniczną i wysokościową miejscowości stanowi kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego usytuowany na zboczu wzgórza, wzniesiony w latach 1898–1899.
 

źródło i foto: MSWiA