26 kwietnia br. odbyło kolejne szkolenie organizowane przez Biuro Związku Województw RP dla koordynatorów ds. ochrony sygnalistów w urzędach marszałkowskich.

Wideokonferencję prowadziła Agnieszka Macura, radca prawny, specjalizująca się m.in. ochrony sygnalistów w sektorze prywatnym i publicznym.

Tematem wtorkowego szkolenia był nowy projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (wersja z 16 kwietnia br.)

Jak ocenia mec. Macura, nowa wersja projektu nie zawiera rewolucyjnych zmian. Jednakże ustawodawca proponuje wprowadzenie kilku istotnych modyfikacji.

I tak, ustawa ma wejść w życie po upływie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia – zaś realizacja obowiązku wdrożenia procedur została określona na jeden miesiąc od dnia wejścia w życie ustawy. Innymi słowy każdy z podmiotów od publikacji regulacji będzie miał 3 miesiące na stworzenie procedur. Oznacza to w praktyce możliwość nie tylko przygotowania dokumentacji, ale jej rzeczywistego wdrożenia poprzez odpowiednią kampanię informacyjną i szkolenia.

Wielogodzinne dyskusje toczone w pierwszej fazie projektu czy przyznać sygnalistom możliwość składania anonimowych zgłoszeń, czy wybrać poufność zostały ucięte, gdyż nowy projekt narzuca podmiotom poufność.

Wykluczona nadto została możliwość ograniczenia kręgu osób uprawnionych do zgłaszania nieprawidłowości wyłącznie do pracowników danego podmiotu. I tak, jeśli projekt w tej formie wejdzie w życie, zgłoszenia nieprawidłowości będą mogły dokonywać m.in. osoby biorące udział w rekrutacji, byli pracownicy, stażyści, wolontariusze, osoby współpracujące na zasadzie kontraktów cywilnoprawnych.

Poza obowiązkiem dodania do wewnętrznych procedur zgłoszeń nieprawidłowości nie tylko interesów finansowych Unii Europejskiej, ale również Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, nie ma znaczących zmian w katalogu przedmiotowym. Co ciekawe, wdrażając procedurę wewnętrzną, pracodawca nadal może rozszerzyć zakres nieprawidłowości o naruszenia wewnętrznych zasad, ale nie może wskazać dodatkowej gałęzi prawa poza wskazane w art. 3 ust.1 projektu. Tym samym można np. umożliwić pracownikom zgłaszanie nieprawidłowości określonych w regulaminie pracy, natomiast wydaje się, że RCL  nie dopuszcza na ten moment rozszerzenia katalogu np. o kodeks pracy.

Jak wskazuje mec. Macura, interesującą zmianą jest umożliwienie zgłoszenia i objęcia ochroną osoby, która zgłasza nieprawidłowość, jeżeli naruszenie prawa godzi wyłącznie w jej prawa lub zgłoszenie naruszenia prawa następuje wyłącznie w jej indywidualnym interesie.

Doprecyzowany został również katalog podmiotów zobowiązanych do wdrożenia procedury zgłoszeń zewnętrznych, co budziło szereg wątpliwości prawnych przy pierwszej wersji projektu. Definicja zgłoszenia zewnętrznego nie uległa wielkim modyfikacjom –będą to ustne lub dokonane w postaci papierowej lub elektronicznej przekazanie informacji o naruszeniu prawa Rzecznikowi Praw Obywatelskich albo organowi publicznemu. Natomiast w definicji organu publicznego uszczegółowiono, że są to m.in. organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego. Nie ma informacji, że treść regulaminu zgłoszeń zewnętrznych zostanie sporządzona przez ustawodawcę i tym samym każda ze zobligowanych jednostek będzie musiała ustanowić własną regulację.

Kluczowa zdaniem mec. Agnieszki Macury jest koncepcja szerokiego ujęcia pojęcia pracownika na rzecz podejścia europejskiego, w katalogu którym mieszczą się też osoby zatrudnione np. na podstawie ustawy zlecenia.

Termin konsultacji ze związkami zawodowymi trwać ma nie krócej niż 7 dni i nie dłużej niż 14 dni od dnia przedstawienia przez podmiot prawny projektu procedury wewnętrznej.

W odpowiedzi na liczne pytania dotyczące wątpliwości czy zgłoszenie może odbywać się poprzez wyspecjalizowane aplikacje online, uściślono że zgłoszenia mogą mieć postać pisemną papierową oraz elektroniczną. Natomiast podmiot, który zdecyduje się dopuścić zgłoszenie w formie ustnej może to uczynić poprzez nagrywaną albo nienagrywaną linię telefoniczną lub inny system komunikacji głosowej lub poprzez bezpośrednie spotkanie.

Katalog działań odwetowych zakazanych względem sygnalisty uzupełniono m.in. o zakaz mobbingu, dyskryminacji, nierównego traktowania czy też wyrządzeniu innej szkody niematerialnej, w tym nadszarpnięcia reputacji, zwłaszcza w mediach społecznościowych.

Na pewno do wyczekiwanych zmian należy nieduże złagodzenie odpowiedzialności karnej (na ogół górna granica kary pozbawienia wolności wynosi 2 lata poza zgłoszeniem dokonanym przez sygnalistę w złej wierze, gdzie dalej sankcja to 3 lata). Brak wdrożenia procedury nie grozi jak dotąd karą ograniczenia lub pozbawienia wolności lecz grzywną.

Podmiotom, które mają przygotowane projekty procedur, ekspertka sugeruje wstrzymanie się z dokonywaniem ich korekty, gdyż na ten moment nie ma wiążących informacji kiedy ustawa wejście w życie i w jakim kształcie.

Z uwagi na szeroki zakres tematyki, będzie on kontynuowany na następnym spotkaniu koordynatorów, które zaplanowano na 10 maja br.