Aż pięć ważnych stanowisk było owocem dwudniowej dyskusji podczas spotkania Konwentu Marszałków w Przelewicach z przedstawicielami resortów. Dotyczyły one m.in. kompetencji samorządów w kwestii Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, ujednolicenia zasad budowy ścieżek rowerowych na terenach leśnych czy lepszej dostępności do usług pielęgniarskiej opieki długoterminowej w warunkach domowych. Stanowiska trafiły już do administracji rządowej.

WFOŚ-ie dla samorządów

Dyskusja nad działaniem WFOŚ-ów trwa od kilku miesięcy, pojawiając się m.in. w programie obrad Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. By wzmocnić głos samorządowców, Konwent Marszałków krytycznie odniósł się do nowelizacji Prawa ochrony środowiska z 2017 roku. Wprowadzone w ramach niej zmiany sprawiły, że samorządy województw straciły de facto wpływ na ich funkcjonowanie. Tymczasem, polscy marszałkowie zwracają uwagę, że WFOŚiGW to instytucje regionalne, którym ustawodawca przypisał samodzielne uprawnienia w powiązaniu z sejmikiem województwa i zarządem województwa. Te one znają najlepiej lokalne potrzeby i uwarunkowania pozwalające na gospodarne wydatkowanie funduszy.

Szefowie regionów alarmują, że obecne prace nie zmierzają w dobrym kierunku.

– Aktualnie procedowane zmiany (projekt z 13 maja 2024 r. UC33) nie tylko nie odwracają negatywnych zmian wprowadzonych w ubiegłych dwóch kadencjach Sejmu, ale w jeszcze większym stopniu umacniają centralizację władzy i pozycję ministra właściwego do spraw klimatu.  Rozwiązania takie stoją w oczywistej sprzeczności z konstytucyjnymi zasadami decentralizacji i pomocniczości. Wskazywanie większości członków rad nadzorczych wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej przez struktury rządowe marginalizuje rolę sejmików i zarządów województw – czytamy w stanowisku.

Marszałkowie apelują zatem o zaniechanie procedowania nowelizacji ustawy Prawo ochrony środowiska i rozpoczęcie prac nad przywróceniem stanu prawnego sprzed 2017 roku.

Pielęgniarska opieka długoterminowa domowa wymaga poprawy

Konwent Marszałków, po konsultacjach z Naczelną Izbą Pielęgniarek i Położnych, apeluje o zmiany w zakresie dostępności pielęgniarskiej opieki długoterminowej nad osobami niesamodzielnymi w warunkach domowych w Polsce. Mowa jest m.in. o aktualizacji wyceny procedur pielęgniarskiej opieki długoterminowej, wydłużenie czasu świadczenia usług tego typu (7 dni w tygodniu w godzinach 7-21) czy wdrożenie e-usług powiązanych z tymi świadczeniami. Powód? Według prognoz GUS-u osoby starsze będą stanowiły już 30 proc. populacji w 2030 r. i ponad 40 proc. w 2050 r.

Jednolite zasady budowy tras rowerowych na terenach leśnych

To kolejny postulat Konwentu. Opracowanie i przyjęcie takich regulacji ma utrzymać transparentność postępowań oraz przyczynić się do skrócenia harmonogramu realizacji przedsięwzięć dla cyklistów. Jest także konieczne dla racjonalnego wykorzystania funduszy europejskich 2021-2027 w kontekście rozwoju turystyki, zrównoważonej mobilności i działań proekologicznych, w tym ograniczeniu emisji.

– Niemal 30% powierzchni naszego kraju jest pokrytych lasem. Tymczasem lokowanie tras rowerowych o odpowiednich parametrach na terenach leśnych natrafia na przeszkody. Brak jest jednolitych ogólnokrajowych przepisów i procedur, które umożliwiają sprawną budowę tras rowerowych na terenach objętych gospodarką leśną. – czytamy w stanowisku.

Konwent Marszałków Województw RP rekomenduje wprowadzenie do ustawy o lasach przepisów umożliwiających budowę tras rowerowych na wałach przeciwpowodziowych. Odpowiednia ustawa umożliwi też budowanie tras rowerowych w pasach dróg leśnych i pasach przeciwpożarowych – bez konieczności przeprowadzania długotrwałej procedury wyłączenia z produkcji gruntów leśnych, czy wycinki drzew.

Polityka spójności UE po 2027 roku

Polityka spójności post 2027 to dla Konwentu od dawna jeden z kluczowych tematów. Zdaniem marszałków powinna ona być skierowana bezpośrednio do regionów, którym należy przyznać wiodącą rolę w przygotowywaniu i opracowywaniu programów. Ma to w efekcie zniwelować nadmierne dysproporcje między samymi regionami, jak i wewnątrz nich.

Stanowisko, które trafi m.in. do Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej czy Europejskiego Komitetu Regionów i stowarzyszeń władz lokalnych jest zatem apelem o wyraźne wzmocnienie instrumentów terytorialnych.

Nie odbierać samorządom aktywności medialnej

Marszałkowie zaopiniowali także opracowywane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego założenia tzw. ustawy medialnej w ramach wdrożenia Europejskiego Aktu Wolności Mediów. Zdaniem Konwentu resort zaproponował rozwiązania stojące w sprzeczności z zapisami wspomnianego aktu zmierzające do zakazu wydawania prasy samorządowej.

– Ministerstwo Kultury nie powinno ograniczać kompetencji samorządów w zakresie wydawania prasy samorządowej, która pełni bardzo wiele ważnych – z punktu widzenia społeczności lokalnych – funkcji, w tym funkcję informacyjną, edukacyjną i integracyjną. Pomaga też wypełniać jedno z zadań jednostek samorządu terytorialnego, jakim jest promocja gmin, powiatów i regionów. W Polsce, tak, jak w wielu krajach UE, funkcjonują rozbudowane media publiczne, podległe m.in. rządowi i w ich przypadku ministerstwo nie neguje zasadności ich istnienia, nie proponuje ich likwidacji, choć mają one spełniać funkcję bardzo zbliżoną do funkcji mediów samorządowych. Proponuje się co najwyżej zmiany w odniesieniu do sposobu funkcjonowania mediów publicznych. I to samo powinno dotyczyć prasy samorządowej – podkreślono w stanowisku.

Zdaniem Konwentu prasa samorządowa nie jest konkurencją dla prasy lokalnej. By zagwarantować mediom lokalnym możliwość działania, Konwent proponuje wprowadzenie zakazu umieszczania odpłatnych reklam i ogłoszeń w prasie samorządowej oraz przygotowanie Kodeksu Dobrych Praktyk wydawania prasy samorządowej. W ten sposób nie dojdzie do naruszenia prawa JST i wykluczenia informacyjnego mieszkańców.