27 listopada 2025 roku Konwent Marszałków Województw RP przyjął stanowisko nr 15, w którym podkreślono strategiczne znaczenie przewozów kolejowych dla bezpieczeństwa państw członkowskich Unii Europejskiej. Dokument zwraca uwagę na konieczność zapewnienia kontroli nad wojewódzkimi przewozami pasażerskimi przez samorządy, aby w sytuacjach kryzysowych możliwe było szybkie i skuteczne reagowanie.

Stanowisko odnosi się do wyzwań wynikających z IV Pakietu Kolejowego UE, który od grudnia 2023 roku wprowadził obowiązek konkurencyjnego zlecania usług kolejowych w drodze przetargów. Marszałkowie wskazują, że w obliczu zagrożeń geopolitycznych, takich jak sytuacja na wschodniej flance UE, konieczne jest zachowanie w istotnej części kontroli nad przewozami pasażerskimi przez podmioty wewnętrzne – czyli wojewódzkich przewoźników w pełni należących do samorządów.

Jak podkreśla Konwent, podmioty te mogą natychmiast dostosować swoje działania do potrzeb bezpieczeństwa narodowego i europejskiego, w tym priorytetowo organizować transporty wojskowe, ewakuacje ludności czy dostawy strategiczne. Doświadczenia z 2022 roku, kiedy polskie koleje odegrały kluczową rolę w transporcie uchodźców z Ukrainy, potwierdzają, że elastyczność i niezawodność podmiotów wewnętrznych są nieosiągalne dla operatorów wyłanianych w przetargach.

Dokument wskazuje również na działania Komisji Europejskiej, w tym Białą Księgę dotyczącą obronności i projekt „Tarcza Wschód”, uznający wschodnią flankę UE za priorytet. Marszałkowie postulują wprowadzenie rozwiązań prawnych pozwalających państwom członkowskim powierzanie podmiotom wewnętrznym nawet do 80% przewozów pasażerskich, co miałoby zapewnić bezpieczeństwo i niezależność infrastruktury krytycznej w sytuacjach kryzysowych.

Stanowisko zaznacza, że proponowane rozwiązania nie podważają zasad konkurencji ani liberalizacji rynku, a jednocześnie wzmacniają odporność strategiczną. Operatorzy wyłaniani w przetargach nadal mogliby realizować znaczną część usług, natomiast wojewódzcy przewoźnicy zapewnialiby państwu i samorządom realny wpływ na funkcjonowanie kolei w krytycznych momentach.

Przewodnicząca Konwentu Marszałków, Joanna Skrzydlewska, podkreśla, że Polska, ze względu na swoje położenie na wschodniej granicy UE i NATO, ma szczególną odpowiedzialność za bezpieczeństwo całej wspólnoty. „Aby pomoc, jaką udzieliliśmy w 2022 roku uchodźcom z Ukrainy, była możliwa również w przyszłości, konieczne jest zapewnienie prawnych instrumentów do ochrony infrastruktury krytycznej, jaką są przewozy kolejowe” – czytamy w stanowisku.

Dokument został przesłany m.in. do Prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska, Ministra Obrony Narodowej Władysława Kosiniaka – Kamysza, Ministra Infrastruktury Dariusza Klimczaka oraz Minister Funduszy i Polityki Regionalnej Katarzyny Pełczyńskiej – Nałęcz.

Pełna treść stanowiska nr 15 Konwentu Marszałków Województw Rzeczypospolitej Polskiej:

https://polskieregiony.pl/wp-content/uploads/2025/12/STANOWISKO-NR-15.pdf