W tym roku było inaczej. Zamiast festynów i wspólnych akcji, organizacje proekologiczne skupiły się na przypominaniu, jak ważny jest codzienny szacunek dla otoczenia – środowiska, zużywanej w nadmiarze wody, zanieczyszczanego powietrza. W Małopolsce Dzień Ziemi 2021 stał się okazją do podsumowania dotychczasowych działań i określenia najważniejszych wyzwań na przyszłość.

Ponad 50 tys. wymienionych pieców, ograniczenie emisji pyłów zawieszonych do powietrza w ciągu pięciu lat o ok. 2,3 tys. ton, a w Krakowie – spadek stężenia śmiercionośnych pyłów PM 10 i PM 2,5 o ponad 40 procent w ciągu siedmiu lat. To najważniejsze ze skutków działań na rzecz ochrony powietrza, prowadzonych w Małopolsce. Małopolskie uchwały antysmogowe – dla całego województwa i wprowadzająca zakaz paliw stałych dla Krakowa – stały się wzorem dla kolejnych regionów Polski.

– Krakowska uchwała antysmogowa początkowo była odbierana jako restrykcyjna, jednak z biegiem czasu stała się wzorcowym dokumentem dla całego kraju. Mnie jednak cieszy najbardziej, że kolejne miasta i gminy, zachęcone widoczną poprawą powietrza w Krakowie, występują do samorządu województwa o przyjęcie podobnych rozwiązań lokalnych. To Skawina, Krzeszowice, Zabierzów, Rabka Zdrój, Czarny Dunajec oraz miasta Tarnów, Oświęcim, Nowy Targ i Chrzanów. Samorząd województwa opracował już wytyczne, aby lokalne rezolucje antysmogowe były jednolite i zgodne z obowiązującymi przepisami – komentuje wicemarszałek województwa małopolskiego Tomasz Urynowicz. – Są one także zgodne z celami Polityki Energetycznej Państwa 2040 i dążą do wyeliminowania węgla jako paliwa do roku 2030 – dodaje.

Przygotowanie i realizację przepisów antysmogowych wspiera finansowany ze środków unijnych Projekt Zintegrowany LIFE „Małopolska w zdrowej atmosferze”.

W ramach tego projektu powstała także aplikacja mobilna Ekointerwencja, za pomocą której mieszkańcy mogą zgłaszać z własnego telefonu naruszenia przepisów w zakresie ochrony środowiska, w tym spalania odpadów. Jest dostępna bezpłatnie, a w roku 2020 w aplikacji odnotowano 6 329 zgłoszeń. Świadomość ekologiczna mieszkańców podnoszona jest systematycznie m.in. poprzez kampanie społeczne, warsztaty i szkolenia oraz profil ekoMałopolska na portalu Facebook i internetową TV ekoMałopolska.

Obecnie jednym z najważniejszych wyzwań stojących przed Małopolską jest transformacja energetyczna. Rezygnacja z używania węgla zmieni nie tylko powietrze, ale także rynek i strukturę społeczną. Już pojawiły się nowe zawody, związane m.in. z produkcją i instalacją fotowoltaiki i pomp ciepła. Obawy pojawiają się natomiast w zachodniej części regionu, gdzie zaczęło się wygaszanie kopalń. Zaradzić kryzysowi społecznemu, a nawet więcej: dać impuls do rozwoju gospodarki innowacyjnych technologii ma pomóc unijny Fundusz Sprawiedliwej Transformacji.  To jedno z narzędzi Europejskiego Zielonego Ładu, czyli planu działań UE na rzecz zrównoważonej gospodarki. Aktualnie FST przewiduje dla Polski kwotę ponad 3,5 miliarda euro.

To właśnie LIFE IP EKOMAŁOPOLSKA pomoże przygotowywać projekty, na które będą pozyskiwane środki z FST, m.in. poprzez łączenie twórców nowych technologii, przedsiębiorców i wykonawców. Najważniejszym zadaniem programu jest przygotowanie scenariuszy działań klimatycznych dla Małopolski w perspektywie lat 2030 i 2050. Nie zabraknie jednak działań skierowanych bezpośrednio do mieszkańców, jak mapy potencjału wykorzystania odnawialnych źródeł energii dla Małopolski i Śląska; szkolenia dla instalatorów, projektantów, nadzoru budowlanego i szkół technicznych. W 21 małopolskich powiatach będą pracować ekodoradcy ds. klimatu.

Problemem równie ważnym, jak jakość powietrza jest dla samorządu Małopolski zrównoważona gospodarka odpadami. Najbardziej efektywnym działaniem w celu zmniejszenia ilości śmieci jest tzw. gospodarka o obiegu zamkniętym, gdzie odpad jednego producenta staje się surowcem dla drugiego. Małopolska dąży do wprowadzenia tego modelu, został już przyjęty regionalny Plan Gospodarki Odpadami, realizowany jest projekt SYMBI „Symbioza przemysłowa na rzecz zrównoważonego rozwoju regionalnego i efektywnego gospodarowania zasobami w gospodarce o obiegu zamkniętym”.  Trzeba jednak pamiętać, że do przetwarzania nadają się dobrze wysegregowane odpady – i to zadanie dla nas wszystkich.

Poprawa powietrza to nie tylko eliminacja rakotwórczego benzo(a)pirenu oraz pyłów zawieszonych. Duże miasta borykają się z przekraczaniem dopuszczalnych poziomów dwutlenku azotu. Jego głównym źródłem są pojazdy spalinowe, szczególnie z silnikiem diesla, dlatego skuteczna walka o czyste powietrze to także zrównoważona mobilność.

Komisja Europejska rekomenduje wdrożenie w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców Planów Zrównoważonej Mobilności Miejskiej. Pozwolą one zbalansować rozwój wszystkich form transportu: zmotoryzowanego, ruchu pieszego i rowerowego, aby umożliwić mieszkańcom dostęp do kluczowych miejsc, a jednocześnie zmniejszyć zanieczyszczenie powietrza i hałas. Chodzi tu zarówno o zmniejszenie szkodliwego wpływu transportu na środowisko – stosowanie w miejskich flotach pojazdów z napędem elektrycznym i wodorowym, strefy czystego transportu – jak i budowanie infrastruktury rowerowej i innych form bezpiecznej komunikacji. Trzy miasta Małopolski: Kraków, Tarnów i Nowy Sącz do 30 czerwca roku 2022 przygotują plany zrównoważonej mobilności miejskiej.

Znakomite warunki znajdą tu również amatorzy turystki rowerowej, która jest intensywnie promowana w regionie. Małopolskę można przejechać z północy na południe po  VeloDunajec, a ze wschodu na zachód Wiślaną Trasą Rowerową. Sieć 8 tras VeloMałopolska została zaprojektowana tak, aby dotrzeć w każdy rejon województwa. Szlaki rowerowe przebiegają przez obszary cenne przyrodniczo i turystycznie, między innymi: Puszczę Niepołomicką, Pieniny oraz Tatry, a także łączą główne ośrodki miejskie. Do głównych tras VeloMałopolska dochodzą lokalne ścieżki rowerowe.

Źródło: www.malopolska.pl