Samorządy województw udowodniły, że potrafią skutecznie zarządzać środkami unijnymi. Polski zdecentralizowany wzorzec rozdziału funduszy UE był naśladowany przez inne państwa członkowskie. Niezrozumiałe jest zatem, dlaczego polski rząd planuje scentralizować zarządzanie funduszami unijnymi w perspektywie 2021 – 2027.

Taki wynika ze stanowiska Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk w sprawie roli samorządu terytorialnego w programowaniu i realizacji polityki regionalnej w procesie konsultacji projektu Umowy Partnerstwa 2021-2027.

W poprzednich stanowiskach (w tym na temat architektury programów operacyjnych w Polsce w ramach europejskiej polityki spójności w latach 2021-2027) KPZK PAN zwracał uwagę na wymierne korzyści zdecentralizowanego modelu prowadzenia Polityki Spójności w Polsce.

KPZK PAN stoi na stanowisku, że samorząd terytorialny jest gwarantem demokracji i stanowi podstawę skutecznego zarządzania państwem. Dlatego też uważa, że zawsze powinien być traktowany przez administrację rządową jako partner a nie petent.

– Utrzymanie zasady pomocniczości jest jednocześnie gwarancją zachowania przez Polskę bezcennego, 30-letniego doświadczenia w rozwijaniu samorządności obywatelskiej, która jest fundamentem nowoczesnego państwa demokratycznego, a zarazem redukuje ryzyko nietrafionych lub źle adresowanych interwencji publicznych. – czytamy w stanowisku.

KPZK PAN zauważa, że w kolejnych perspektywach budżetowych UE zasada subsydiarności opierająca się na decentralizacji nie tylko kompetencji w ramach administracji publicznej, ale również zadań i ich finansowania, miała istotne odzwierciedlenie w programowaniu i wdrażaniu polityki spójności, o czym świadczą fakty stworzenia regionalnych programów operacyjnych programowanych i zarządzanych samodzielnie na szczeblu regionalnym. W latach 2007-2013 udział RPO w finansowaniu polityki spójności w Polsce wynosił 25%, natomiast w latach 2014-2020 wzrósł do 40%.

– Wzrost tego udziału nie wywoływał w wymiarze bezwzględnym spadku wsparcia unijnego dla polityki rozwoju realizowanej z poziomu centralnego. Niestety obecne propozycje zawarte w Umowie Partnerstwa (UP) na lata 2021-2027 odwracają dotychczasowy decentralizacyjny kierunek reform, gdyż do regionalnych programów operacyjnych alokowano 21,2 mld euro, co stanowi 29% alokacji polityki spójności dla Polski (72,2 mld euro), a uwzględniając dotacyjne środki unijne dostępne w ramach Recovery and Resilience Facility i funduszu JTF, udział ten będzie jeszcze niższy i osiągnie poziom jedynie 21%. Oznacza to cofnięcie się do sytuacji z 2007 r.

Zarówno w ramach funduszy polityki spójności, jak i w ramach całkowitego wsparcia unijnego dla polityki rozwoju i odbudowy po pandemii występuje regres w udziale szczebla regionalnego i lokalnego w wartościach względnych i bezwzględnych (32 mld euro vs. 21 mld euro), natomiast istotny wzrost finansowania w dyspozycji szczebla centralnego w wymiarze względnym (70,6% funduszy polityki spójności wobec 60% w poprzedniej perspektywie). Przeczy to zasadzie subsydiarności, świadczy o centralizacyjnych kierunkach polityki państwa.

Stanowisko dostępne jest tu: KOMITET PRZESTRZENNEGO PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA KRAJU PAN