24 marca br. odbyło się posiedzenie Komisji ds. Kultury i Dziedzictwa Narodowego Związku Województw RP.

Głównym tematem obrad była rola samorządów województw w kształtowaniu polityki ochrony zabytków, w kontekście planowanej zmiany przepisów dotyczących ochrony zabytków.

Przepisy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami zobowiązują zarząd województwa do sporządzania wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami. Jednocześnie jednak, jak podnoszą członkowie Komisji Kultury i Dziedzictwa Narodowego ZWRP, ustawodawca w nieprecyzyjny sposób określa rolę samorządów w opiece nad zabytkami. A samorządy województw nie mają wystarczających narzędzi prawnych do realizacji zapisów przyjętych w programach, co stanowi dla nich wyzwanie w kontekście skutecznej opieki nad zabytkami.

Dlatego niektóre z nich starają się dodatkowo zachęcać do ochrony zabytków. Przykładowo Mazowsze kładzie nacisk na edukację i poszerzenie świadomości odnośnie ochrony zabytków, ochrony krajobrazu kulturowego. Organizowane są m.in. konkursy fotograficzne, które podnoszą świadomość i wagę zabytków. „Odkrywamy nasze dziedzictwo” cieszy się dużym zainteresowaniem. Podczas pierwszej edycji zgłosiło się kilkuset chętnych, którzy dokumentowali drewniane zabytki regionu. Ponadto region zajmuje się propagowaniem wzorcowych projektów domów, które powinny stanowić inspirację do zastosowania architektury tradycyjnej dla mikroregionu etnograficznego. Konkurs „Dom w krajobrazie” organizowany jest co dwa lata. Wybrano 10 projektów, które następnie promowano. Stanowią swego rodzaju inspirację do projektu architektoniczno-budowlanego dla osób, które ubiegają się o pozwolenie na budowę domu.

W województwie kujawsko-pomorskim sztandarowym projektem promującym wiedzę o zabytkach oraz osób, które opiekują się zabytkami jest konkurs organizowany od 2012 r. pn. Dziedzictwo Wieków, gdzie finalnie przyznawany jest medal jako wyróżnienie honorowe.

Organizowany jest również konkurs wiedzy o zabytkach przez Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury w Bydgoszczy. Jest to konkurs dla młodzieży licealnej. Zadaniem uczestników jest przygotowanie pracy na temat konkretnej kategorii zabytków wraz z dokumentacją fotograficzną.

Z kolei w województwie warmińsko-mazurskim Departament Infrastruktury i Geodezji wraz z Wojewódzkim Biurem Planowania Przestrzennego w Urzędzie Marszałkowskim w związku z rozszerzającą się chaotyczną zabudową lat 90 – tych XX wieku, która naruszała charakterystyczną architekturę dla regionu organizuje konkurs uwzględniający typową zabudowę dla Warmii i Mazur. Efektem konkursu był wybór projektów, z których powstał katalog projektów typowych dla regionu.

Organizowanie konkursów stanowiących dodatkową zachętę do zwrócenia uwagi na problem opieki nad zabytkami to dobra praktyka regionów, która może być powielana przez inne regiony.