10 maja br. sejmowa Komisja Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej zapoznała się z oceną funkcjonowania przepisów dotyczących budżetów obywatelskich, w opiniach Ministra Finansów, Najwyższej Izby Kontroli, Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych oraz organizacji i jednostek samorządu terytorialnego. Posiedzeniu Komisji przewodniczył Tomasz Ławniczak.

Posłowie otrzymali wyniki kontroli NIK o funkcjonowaniu budżetów partycypacyjnych z 2019 r. oraz wyniki kontroli NIK o budżecie obywatelskim m.st. Warszawy z 2022 r. Opinię Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych przedstawiła zastępca przewodniczącego KRRIO – Luiza Budner-Iwanicka.

Na posiedzeniu obecny był mec. Rafał Marchewka, doradca Związku Województw RP oraz przedstawiciele samorządów województw.

Według Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych obecnie obowiązujące regulacje ustawowe nie rozstrzygają jednoznacznie kwestii związanych z niezrealizowaniem zadań zgłoszonych w ramach zadań budżetu obywatelskiego w okresie w okresie jednego roku budżetowego i możliwości wprowadzania ich do wieloletniej perspektywy finansowej.

Występują przez to w praktyce rozbieżności interpretacyjne. Niektóre organy nadzoru finansowego nad działalnością samorządu województwa ,w szczególności Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie stoją na stanowisku, że budżet obywatelski powinien dotyczyć jedynie zadań rocznych, z tytułu których wydatki zostaną zaplanowane do poniesienia w danym roku budżetowym i w związku z tym nie mogą być wprowadzane do wieloletniej prognozy finansowej. Zgodnie z art. 226 ust. 1 pkt 8 oraz ust. 3 i 4 ustawy o finansach publicznych, wieloletnia prognoza finansowa zawiera m.in. wykaz przedsięwzięć przez które należy rozumieć wieloletnie programy, projekty lub zadania. Przedsięwzięcia wieloletnie definiowane są jako zadania wykraczające poza rok budżetowy.

Organy nadzoru finansowego swoje stanowisko dotyczące roczności zadań wybranych do realizacji w ramach budżetu obywatelskiego wywodzą z treści art. 10a ust. 4 ustawy o samorządzie województwa stanowiącego, że zadania wybrane w ramach budżetu obywatelskiego zostają uwzględnione w uchwale budżetowej. W konsekwencji realizowanie zadań wybranych przez mieszkańców w ramach budżetu obywatelskiego w okresie dłuższym niż rok jest możliwe jedynie w przypadku ujęcia ich w wykazie wydatków niewygasających. Na gruncie art. 263 ust. 3 ustawy o finansach publicznych dotyczy to jedynie takich wydatków w odniesieniu, do których zostały zawarte umowy w sprawie zamówienia publicznego lub w przyszłości takie umowy zostaną zawarte w wyniku zakończonego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, w którym dokonano wyboru wykonawcy danego zadania.

Jak tłumaczy Rafał Marchewka, rezultatem akceptacji stanowiska prezentowanego przez organy nadzoru finansowego sprowadzającego się do przyjęcia roczności zadań wybranych do realizacji w ramach budżetu obywatelskiego jest istotne ograniczenie możliwości realizacji projektów zakupowych i inwestycyjnych. – W sposób szczególnie dotkliwy jest to odczuwalne w przypadku zadań publicznych realizowanych przez samorządy województw, które mają regionalny a nie lokalny charakter a więc często dotyczą projektów o dużym zakresie i skali. – mówi mec. Marchewka.

W ocenie Związku Województw Rzeczypospolitej Polskiej zadanie budżetowe, którego realizacja nie jest możliwa w ciągu jednego roku budżetowego, spełniające warunki określone w art. 226 ust. 3 i 4 ustawy o finansach publicznych, może być zamieszczone w wykazie przedsięwzięć wieloletnich. – Brak takiej możliwości w przypadku zadań wybranych do realizacji w ramach budżetu obywatelskiego skutkowałby brakiem możliwości stosowania do nich wszystkich zasad budżetowych wynikających z ustawy o finansach publicznych. W ocenie Związku Województw Rzeczypospolitej Polskiej ustawodawca w żaden sposób nie wartościuje zadań publicznych w zależności od tego, czy ich wybór do realizacji jest wynikiem konsultacji społecznych czy też nie. – zauważa mec. Rafał Marchewka.

Mając na uwadze prezentowane przez organy nadzoru finansowego stanowisko dotyczące roczności zadań wybranych do realizacji w ramach budżetu obywatelskiego w ocenie Związku Województw Rzeczypospolitej Polskiej zasadne jest rozważenie zmiany treści art. 10a ustawy o samorządzie województwa poprzez dodanie do jego treści po ust. 4 ust. 4a stanowiącego, że jeżeli zadania wybrane w ramach budżetu obywatelskiego wykraczają w zakresie planowanej ich realizacji poza rok budżetowy zostają uwzględnione w wieloletniej prognozie finansowej. Ze wskazaną zmianą powinna zostać skorelowana również zmiana w art. 226 ust. 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych polegająca na dodaniu do niego pkt 3 i przewidująca, iż przez przedsięwzięcia, o których mowa w ust. 3, należy rozumieć wieloletnie programy, projekty lub zadania, w tym związane z realizacją zadań wybranych w ramach budżetu obywatelskiego. Taki postulat został zaproponowany przez mec. Marchewkę podczas posiedzenia komisji.