8 listopada br. w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie, w ramach prac Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, odbyło się spotkanie robocze dotyczące omówienia uwag zgłoszonych przez stronę samorządową do projektu ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej.

Podstawowym celem zakładanym przez projekt jest kompleksowe uregulowanie, usystematyzowanie i zmodyfikowanie dotychczas obowiązujących zasad ustanowionych ustawą z 18 kwietnia 2002 roku o stanie klęski żywiołowej, ustawy z 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności, praw człowieka i obywatela, ustawy z 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym oraz ustawy z dnia 18 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi, a także w szeregu innych ustaw.

Jak wynika z uzasadnienia, „rozwiązania opisane w projekcie ustawy mają za zadanie wzmocnienie roli organów administracji publicznej celem zwiększenia efektywności działań na rzecz ochrony ludności. Dzięki projektowanej ustawie wzmocniona zostanie rola Prezesa Rady Ministrów, ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz wojewodów, nie tylko w odniesieniu do sfery zarządzania kryzysowego w sytuacji niecierpiącej zwłoki, lecz także ochrony ludności i obrony cywilnej”.

Zapisy projektu budzą jednak liczne zastrzeżenia. Projekt ustawy ustanawia dwa nowe stany zwiększonej gotowości państwa, tj. stan pogotowia oraz stan zagrożenia (stany hybrydowe, quasi-stany nadzwyczajne).

W uwagach do projektu zgłoszonych do Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego za pośrednictwem Związku Województw RP, Marszałek Województwa Pomorskiego stwierdza: „Sposób sformułowania definicji wprowadzonych stanów budzi poważne zastrzeżenia ze względu na brak precyzyjnego określenia przesłanek, przy zaistnieniu których organy państwowe byłyby uprawnione do ich wprowadzenia. W projekcie ustawy trudno doszukiwać się precyzyjnych kryteriów, na bazie których decydowanym będzie, czy mamy do czynienia z sytuacją uzasadniającą wprowadzenie określonego stanu. Jest to szczególnie istotne z perspektywy oceny konsekwencji ich wprowadzenia dla jednostek samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorców. Projekt ustawy stwarza duże pole do nadinterpretacji.

Należy w tym miejscu przypomnieć, że Konstytucja RP w przepisie art. 228 wymienia tylko trzy stany nadzwyczajne: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej. Wskazuje wprost, że w czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych”.

Swoją opinię, której treść podczas spotkania roboczego przytoczyła reprezentująca Związek Województw RP Agnieszka Zabłocka z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, wydała również Naczelna Rada Adwokacka.

Zgodnie z nią: „proponowane rozwiązania – w szczególności te, które mają na celu wprowadzanie nowych dwóch stanów nadzwyczajnych: pogotowia i zagrożenia – nie są zgodne z fundamentalnymi zasadami wyrażonymi w Konstytucji RP. Regulacje te nie tyle porządkują stan prawny, ile umacniają tendencję dokonywania zmiany ustroju RP bez formalnego zmieniania przepisów Konstytucji. Ogólnie opiniowany projekt ocenić należy jako naruszający przepisy ustawy zasadniczej, w tym przede wszystkim zasady przyzwoitej legislacji oraz określoności prawa.”

Także województwo kujawsko-pomorskie w uwagach do projektu zgłaszanych do Biura ZWRP zauważa, że proponowane w projekcie stany pogotowia i zagrożenia nie mogą być w tym trybie wprowadzane jako nowe stany nadzwyczajne.

Warto dodać, że negatywnie do projektu odnoszą się przedstawiciele środowiska biznesowego. Przykładowo wstrzymanie procesu legislacyjnego sugeruje Business Centre Club:

BCC: projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej może dziś działać dysfunkcjonalnie – BCC

Na spotkaniu Związek Województw RP reprezentowali przedstawiciele Biura ZWRP oraz przedstawiciele urzędów marszałkowskich.

Projekt będzie dalej procedowany w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Uwagi zgłosiły również inne organizacje samorządowe wchodzące w skład KWRiST.

Na 16 listopada br. w Sejmie zaplanowano wysłuchanie dotyczące powyższego projektu, w którym udział wezmą samorządowcy i eksperci.