Jaka Polska wobec wyzwań przyszłości? – pod tym hasłem 17 października br. odbył się XV Kongres Obywatelski. Spotkanie to, ze względu na panującą epidemię, miało charakter online. Uczestniczyło w nim łącznie około 1100 osób.

Tematem przewodnim tegorocznego Kongresu były wyzwania przyszłości. Jak im sprostać? Jakie wysiłki powinniśmy podjąć w tym kierunku? Czego nam dziś w tym kontekście brakuje? Zastanawialiśmy się nad tym podczas pięciu zaplanowanych dyskusji.

Spotkanie otworzył inicjator Kongresu Obywatelskiego, Prezes Zarządu Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, dr Jan Szomburg.

Państwo – biznes – społeczeństwo, razem wobec wyzwań przyszłości

Następnie rozpoczęła się debata otwarcia XV Kongresu Obywatelskiego, pt. Państwo – biznes – społeczeństwo, razem wobec wyzwań przyszłości. Jan F. Staniłko, Zastępca Dyrektora Departamentu Innowacji w Ministerstwie Rozwoju, Pracy i Technologii przekonywał, że przeprowadzanie wielkich zmian to proces społeczny, a my – jako społeczeństwo – niezmiennie od stuleci się kłócimy. Dlatego też więcej zgody, wzajemnego zaufania zwiększy nasze szanse na przejście przez proces zmian „suchą stopą”. Z kolei Brunon Bartkiewicz, Prezes Zarządu ING Banku Śląskiego przekonywał, że osiągnięcie celów długofalowego rozwoju musi zacząć się od edukacji. Powiedział też, że naszą odpowiedzią na świat „VUCA” (volatility, uncertainty, complexity, ambiguity – zmienny, niepewny, złożony, niejednoznaczny) musi być inna „VUCA” – vision, unity, communication, ambition, czyli: wizja, jedność, komunikacja oraz ambicja. Dr Justyna Glusman, Dyrektor Koordynator ds. zrównoważonego rozwoju i zieleni m.st. Warszawy wskazywała natomiast na to, że „potrzebujemy wspólnoty celów na poziomie państwa, samorządów oraz zróżnicowanego społeczeństwa – to bardzo duże wyzwanie, bez którego nie osiągniemy celów, które deklarujemy, że chcemy osiągnąć”. Edwin Bendyk, Prezes Fundacji Batorego zwracał uwagę, że w perspektywie przyszłych wyzwań i strategicznych celów musimy patrzeć na sytuację demograficzną. „Czy w sytuacji kurczących się zasobów ludzkich, zasobów pracy jesteśmy w stanie przeprowadzić tego rodzaju transformację technologiczną, o jakiej rozmawiamy?” – pytał.

Siła technologiczna – czyli polskie być albo nie być?

W dalszej kolejności przyszedł czas na trzy, następujące po sobie sesje tematyczne. Pierwsza z nich dotyczyła rozwoju technologicznego i była zatytułowana Siła technologiczna – czyli polskie być albo nie być? Jej uczestnicy byli zgodni w przekonaniu, że jeśli chcemy, by nasze innowacyjne rozwiązania miały szansę zaistnieć globalnie, to od samego początku musimy myśleć o tym celu. „Cały świat jest dziś rynkiem, nie ma ograniczeń geograficznych” – mówiła Magdalena Dziewguć, Dyrektor w obszarze rozwoju biznesu Google Cloud w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. „Think big – jeśli chcemy dokonać przełomu technologicznego, to musimy rozwijać innowacyjne rozwiązania zdolne do konkurowania w skali globalnej” – wtórował jej Krzysztof Kasprzyk z Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej Komisji Europejskiej. Zwracał przy tym uwagę, by poszukując nisz rynkowych nie ograniczać się do obszaru Europy. O potrzebie znajdowania specjalizacji gospodarczych w kontekście utrzymania konkurencyjności unijnej gospodarki mówił też dr inż. Wojciech Kamieniecki, Dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Z kolei Michał Zygmunt, Wiceprezes Zarządu Elemental Holding apelował o więcej odwagi, jeśli chodzi o inwestowanie w zaawansowane projekty. Wskazywał też na konieczność rozwijania strategicznych obszarów polskiej gospodarki – „polskie uczelnie kształcą bardzo dobrych specjalistów, ale brakuje nam rozwoju obszarów, w których chcielibyśmy być obecni długofalowo, realizując cele strategiczne”.

Siła lokalności dla budowy Europejskiego Zielonego Ładu pod patronatem ZWRP

Druga sesja tematyczna zatytułowana była Siła lokalności dla budowy Europejskiego Zielonego Ładu. Patronował jej Związek Województw RP. Dr Marek Prawda, Dyrektor Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce mówił, że „potrzebujemy dziś „unijnego DNA” – nowej opowieści, która pozwoli nam przetrwać trudne czasy”. Wskazywał, że Europa potrzebuje obecnie odzyskania swojej wizji przyszłości – dlatego też na Europejski Zielony Ład należy patrzeć szeroko: jako na strategię rozwoju społeczno-gospodarczo-kulturowego Unii Europejskiej. Jakub Mielczarek, Dyrektor Biura Związku Województw RP przekonywał w tym kontekście, że „instrumentów wsparcia jest dziś bardzo dużo, a polskie regiony są przygotowane do ich skutecznego wykorzystania”. Z kolei Izabela Van den Bossche, Wiceprezes City Solutions Fortum mówiła o tym,  jak zwykły „Kowalski” jest w stanie wspierać „zieloną transformację” na poziomie swoich indywidualnych decyzji i wyborów – czy to dotyczących codziennych zakupów, dostawcy prądu czy środków transportu. Moderatorka debaty, dr Joanna Remiszewska-Michalak, dodała, że „kluczem do sukcesu Europejskiego Zielonego Ładu jest zielona edukacja”.

Polskie miasta wobec wyzwań przyszłości

Ostatnia sesja tematyczna dotyczyła zagadnień miejskich i miała tytuł: Polskie miasta wobec wyzwań przyszłości. Marta Bejnar-Bejnarowicz, Prezeska Kongresu Ruchów Miejskich oraz radna miasta Gorzów Wielkopolski zwracała uwagę na to, że „potrzebujemy wysokiej jakości włodarzy, rozumiejących problemy mieszkańców oraz ich skalę”. Wskazywała też, że „nie wolno lekceważyć nastrojów społecznych”. Przestrzegała przed taką reakcją na pandemię, która ograniczałaby mechanizmy partycypacyjne, włączające mieszkańców w decydowanie o miastach. Renata Calak, Dyrektor Departamentu Strategii w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej, mówiła, że inteligentne, zielone, sprawiedliwe i odporne miasta są dziś odpowiedzią na stojące przed nami cywilizacyjne wyzwania i problemy. Krótko zarysowała również założenia Krajowej Polityki Miejskiej, która jest właśnie w ostatniej fazie przygotowań. Odnosząc się do trwającej pandemii, dr Karol Janas, Kierownik Obserwatorium Polityki Miejskiej mówił, że „przewidywanie skali i czasu trwania obecnego kryzysu to ciągle wróżenie z fusów – mamy za mało danych, potrzebna jest większa perspektywa”. Zachęcał też, aby w strategicznym myśleniu o miastach nie popaść w skrajność, patrząc wyłącznie perspektywą pandemii. Trendy demograficzne, gospodarcze czy klimatyczne pozostaną nie mniej ważne. Na te ostatnie wyzwania wskazywał szczególnie mocno Marcin Krupa, Prezydent Miasta Katowic, który zauważył, że podporządkowanie działań rozwojowych w miastach wyzwaniu zmian klimatu powinno być dzisiaj priorytetem.

Po co i jak budować wspólnotę Polaków?

Sesja kończąca XV Kongres Obywatelski odbyła się pod hasłem: Po co i jak budować wspólnotę Polaków? Moderatorka tej debaty, prof. Renata Mieńkowska-Norkiene z Uniwersytetu Warszawskiego wskazywała, że wspólne wyzwania, przed którymi dziś stoimy mogą stać się aspektem wspólnototwórczym. Elżbieta Anna Polak, Marszałek Województwa Lubuskiego mówiła o swoich doświadczeniach budowy wspólnoty na poziomie regionalnym i lokalnym. Podkreślała, że każda wspólnota zaczyna się od rozmowy, musi być to jednak rozmowa partnerska, a nie gest na potrzebę marketingu politycznego. Zwracała też uwagę, że receptą na trwanie wspólnoty jest jej różnorodność. Prof. Andrzej Leder z Uniwersytetu Warszawskiego mówił, że „ten, kto nie słucha uwag, także krytycznych, pozostaje samotny w świecie”. „Równość jest fundamentalną wartością wspólnot” – podkreślał. Wtórował mu prof. Andrzej Nowak z Uniwersytetu Jagiellońskiego: „jeśli mamy tworzyć wspólnotę polityczną, musimy przyjąć założenie równości, w tej równości możemy podjąć próbę naszego wychodzenia z kłopotów tylko poprzez wymianę i przyjmowanie argumentów, które dotyczą nas osobiście”. Prof. Cezary Obracht-Prondzyński z Uniwersytetu Gdańskiego przestrzegał natomiast przed wzbudzaniem w ludziach futurofobii – lęku przed przyszłością, straszenia, że Polski czy Polaków może nie być. To potężne narzędzie władzy, które powoduje w ludziach złość, niepewność i lęk, sprawiając, że są bardzo łatwo poddawani różnego rodzaju manipulacjom.

Zapis wideo z całego XV Kongresu Obywatelskiego dostępny jest na kanale YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=iiDbaMjhJYw Debata pokongresowa będzie kontynuowana na łamach thinklettera Kongresu Obywatelskiego Idee dla Polski, na stronie internetowej Kongresu Obywatelskiego (www.kongresobywatelski.pl) oraz Facebooku. Rekomendacje płynące z dyskusji zostaną zebrane w publikacjach książkowych z serii wydawniczej „Wolność i Solidarność”.

Organizatorem Kongresów Obywatelskich jest Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową.