Jak poprawić system uzyskiwania uprawnień do kierowania pojazdami?

To temat debaty online zorganizowanej przez Związek Województw RP, poświęconej usprawnieniu obiegu dokumentów związanych z procesem uzyskiwania uprawnień do kierowania pojazdami. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele Komisji Infrastruktury ZWRP pod przewodnictwem Katarzyny Wieczorek, a także urzędów marszałkowskich oraz wojewódzkich ośrodków ruchu drogowego (WORD). Do rozmów zaproszono także przedstawicieli Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych oraz Ministerstwa Infrastruktury.

Podczas debaty szczegółowo omówiono liczne problemy związane z funkcjonowaniem Profilu Kandydata na Kierowcę (PKK) i Profilu Kierowcy Zawodowego (PKZ), które często prowadzą do nieprawidłowości w procesie egzaminowania przyszłych kierowców. Jednym z kluczowych zagadnień była nieprecyzyjna weryfikacja dokumentów, umożliwiająca dopuszczenie do egzaminu osób bez wymaganej liczby godzin szkoleniowych lub bez ważnych orzeczeń lekarskich.

– W Ministerstwie Infrastruktury reaktywowano zespół ekspercki zajmujący się procesem szkolenia, egzaminowania oraz wydawania uprawnień. Jego rolą jest przygotowanie propozycji kompleksowej nowelizacji przepisów dotyczących kierujących pojazdami. Celem tych działań jest zwiększenie jakości szkolenia kandydatów na kierowców oraz poprawa zdawalności egzaminów, co w efekcie przełoży się na większą skuteczność systemu – mówiła podczas debaty Renata Rychter, Dyrektor Departamentu Transportu Drogowego w Ministerstwie Infrastruktury.

Uczestnicy zwrócili również uwagę na opóźnienia we wprowadzaniu do systemu sądowych zakazów prowadzenia pojazdów, co może skutkować sytuacjami, w których osoby objęte zakazem zdają egzamin i uzyskują prawo jazdy.

– Do Ministerstwa Infrastruktury napływa wiele opinii – zarówno w formie pisemnej, jak i w ramach konsultacji ze środowiskiem. Pochodzą one od organów wydających, dyrektorów, instruktorów i egzaminatorów, a także wynikają z wyroków sądowych i innych dokumentów. Dodatkowo, wciąż otrzymujemy tradycyjne listy drogą korespondencyjną. Ze względu na kwestie organizacyjne oraz obciążenie pracą informacje dotyczące zakazów są wprowadzane z dużym opóźnieniem, co stanowi poważne osłabienie systemu. Dlatego zależy nam na dostosowaniu systemu teleinformatycznego, którego wykonawcą jest obecnie Państwowa Wytwórnia Papierów Wartościowych, do aktualnych wymagań technologicznych. Przede wszystkim powinien on umożliwiać bieżące reagowanie oraz zapewniać dostęp do aktualnych danych, co jest kluczowe przy podejmowaniu decyzji i prowadzeniu postępowań administracyjnych – podkreśliła Renata Rychter.

Nieprawidłowości wynikające z błędnej interpretacji przepisów oraz niedoskonałości systemu informatycznego prowadzą do sytuacji, w których wyniki egzaminów czasem „znikają” lub są przypisywane do niewłaściwego kandydata. Eksperci wskazali, że ręczna aktualizacja Profilu Kandydata na Kierowcę  i Profilu Kierowcy Zawodowego przez starostów rodzi ryzyko błędów, mogących skutkować wydawaniem uprawnień osobom, które nie spełniają wszystkich wymagań prawnych.

– W zeszłym roku mieliśmy precedensową sprawę dotyczącą egzaminu teoretycznego, podczas którego zdający korzystał z niedozwolonych pomocy. Problem polegał na tym, że egzamin ten odbył się ponad 10 lat wcześniej.                                                                                                                                                                             

Jako urząd nie jesteśmy związani własnymi decyzjami w takich przypadkach, ponieważ w sprawach egzaminacyjnych nie wydajemy ostatecznych rozstrzygnięć. W związku z tym, nawet po upływie 10 lat, unieważniliśmy egzamin. Podobne sytuacje miały już miejsce, a w tej konkretnej sprawie wpłynął również wniosek prokuratora.

Podjęliśmy odpowiednie czynności i przekazaliśmy do starostwa dokumentację dotyczącą unieważnienia egzaminu. Okazało się jednak, że starostwo było związane swoją wcześniejszą decyzją, a zgodnie z artykułem 146, po upływie 10 lat nie mogło już cofnąć wydanych uprawnień. W efekcie decyzja ta stała się ostateczna i niezaskarżalna.
W tym miejscu pojawił się pewien dysonans – unieważniliśmy egzamin, więc formalnie zdający nie posiadał ważnego egzaminu, ale jednocześnie jego uprawnienia pozostają w mocy. Warto doprecyzować przepisy w taki sposób, aby jasno określały konsekwencje unieważnienia egzaminu. Możliwe są dwa rozwiązania: albo nie będziemy unieważniać egzaminów, a starostwo będzie cofać uprawnienia, albo ani my, ani starostwo nie będziemy podejmować takich działań – mówił Mariusz Pauba, Kierownik Wydziału ds. Kandydatów i Kierujących Pojazdami Departamentu Organizacji Mazowieckiego Urzędu Marszałkowskiego.

W 2023 roku w Polsce unieważniono 128 egzaminów, do których osoby przystąpiły pomimo zakazu.
Do października 2024 roku liczba unieważnionych egzaminów wynosiła jeszcze 104.

Z powodu niespełnienia wymaganego wieku w związku z kwalifikacją wstępną oraz nieważnych odliczeń, w ciągu niemal dwóch lat unieważniono w Polsce łącznie 51 egzaminów.
Pojawiały się także inne przypadki unieważnień, dotyczące osób, które przystępowały do egzaminów niesamodzielnie. Głównie dotyczyło to egzaminów teoretycznych, w których zdający korzystali z niedozwolonej pomocy, np. za pośrednictwem urządzeń umożliwiających otrzymywanie odpowiedzi na komputerze. To poważna sprawa i wciąż się rozwija – myślę, że liczba unieważnionych egzaminów będzie nadal rosła.

W województwie mazowieckim unieważniliśmy 144 egzaminy. Porównując lata 2023 i 2024, odnotowaliśmy stuprocentowy wzrost liczby unieważnień. Może to wynikać zarówno z lepszej wykrywalności i większego zainteresowania tematem, jak i z rosnącej odwagi osób przystępujących do egzaminów pomimo zakazu. – podkreślał Tomasz Matuszewski, zastępca dyrektora Wojewódzkiego Ośrodka Ruchu Drogowego w Warszawie.

Debata zakończyła się wypracowaniem kilku rekomendacji, które zostaną przedstawione odpowiednim instytucjom. Wśród nich znalazły się propozycje automatyzacji systemu weryfikacji dokumentów, zaostrzenia kontroli w urzędach i ośrodkach egzaminacyjnych oraz doprecyzowania przepisów dotyczących sądowych zakazów prowadzenia pojazdów. Podkreślono także potrzebę organizacji szkoleń dla urzędników i egzaminatorów, aby ograniczyć ryzyko powielania błędnych praktyk.

Uczestnicy zgodzili się, że konieczne są szybkie i zdecydowane działania, by poprawić funkcjonowanie systemu, który ma bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo na drogach. Wnioski z debaty posłużą jako podstawa do dalszych prac nad zmianami legislacyjnymi i administracyjnymi.

Uczestnicy spotkania podziękowali Rafałowi Cieślkowi, dyrektorowi biura Związku Województw RP, za zorganizowanie debaty i możliwość udziału w dyskusji